Przemysłowe zarządzanie emisjami – Komisja Europejska przedstawiła działania mające na celu osiągniecie neutralności klimatycznej

Unia Europejska zobowiązała się do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. Jednym z kluczowych działań w tym zakresie jest ograniczenie emisji CO₂. Aby osiągnąć założone cele niezbędny jest rozwój technologii służących wychwytywaniu, składowaniu i utylizacji gazu. Dlatego też Komisja Europejska w lutym 2024 r. przyjęła komunikat w sprawie przemysłowego zarządzania emisjami CO₂, w którym przedstawiono informacje o tym, w jaki sposób nowoczesne technologie mogą przyczynić się do zmniejszenia emisji o 90 proc. do 2040 r. i do osiągnięcia neutralności klimatycznej w wyznaczonym czasie.

Strategia na rzecz przemysłowego zarządzania emisjami CO₂

Przemysłowe zarządzanie emisjami CO₂ wiąże się z zastosowaniem szeregu technologii do wychwytywania, składowania, transportu i wykorzystywania gazu cieplarnianego z zakładów przemysłowych, a także do usuwania go z atmosfery. Strategia UE na rzecz przemysłowego zarządzania emisjami ma na celu rozwój tych technologii oraz ram regulacyjnych i inwestycyjnych mających je wspierać.

Skupia się ona na trzech głównych ścieżkach technologicznych:

• wychwytywanie CO₂ w celu jego składowania (CCS): dwutlenekwęgla pochodzący z paliw kopalnych, roślin lub innych źródeł jest wychwytywany w celu geologicznego składowania go w sposób bezpieczny i trwały;
• wychwytywanie CO₂ w celu jego utylizacji (CCU): wychwycony dwutlenek węgla jest wykorzystywany w produktach syntetycznych, chemikaliach lub paliwach w miejsce węgla pochodzącego z paliw kopalnych;
• usuwanie CO₂ z atmosfery: biogeniczny lub atmosferyczny dwutlenek węgla jest wychwytywany za pomocą środków technologicznych i trwale składowany.

W strategii określono trzy różne etapy rozwoju przemysłowego zarządzania emisjami CO₂ w Europie:

• strategicznym celem UE na 2030 r. jest zapewnienie zdolności składowania CO₂ w ilości co najmniej 50 mln t rocznie; konieczna jest do tego infrastruktura transportowa, a więc odpowiednie gazociągi i statki oraz dostosowany transport drogowy i kolejowy;
• do 2040 r. większość regionalnych łańcuchów wartości CO₂ powinna zyskać opłacalność ekonomiczną, a dwutlenek węgla powinien stać się towarem zbywalnym w kontekście jego składowania lub wykorzystania na jednolitym rynku UE; aż do jednej trzeciej wychwyconego CO₂ zostanie ponownie zagospodarowane;
• po 2040 r. przemysłowe zarządzanie emisjami CO₂ powinno stanowić integralną część systemu gospodarczego UE, a biogeniczny lub atmosferyczny dwutlenek węgla powinien stać się głównym źródłem węgla na potrzeby procesów przemysłowych lub transportowych.

Przemysłowe zarządzanie emisjami CO₂ – infrastruktura transportowa

W komunikacie zwrócono również uwagę na infrastrukturę do transportu CO₂, która jest ważnym czynnikiem umożliwiającym stosowanie nowoczesnych technologii, niezbędnym do stworzenia w pełni rozwiniętego rynku wymiany i zarządzania tym gazem w Europie. Jeżeli wychwycony CO₂ nie może zostać zagospodarowany bezpośrednio w miejscu pozyskania, konieczne jest jego przetransportowanie tam, gdzie zostanie wykorzystany w procesach przemysłowych (np. do produkcji materiałów budowlanych, paliwach syntetycznych, tworzywach sztucznych lub innych substancjach chemicznych) lub trwale składowany. Dwutlenek węgla może być transportowany rurociągami, statkami, samochodami ciężarowymi lub koleją.

Ilość CO₂ transportowanego obecnie w UE jest niewystarczająca w porównaniu z przyszłymi potrzebami. Aby zbudować infrastrukturę przystosowaną do zwiększonej skali wychwytywania, składowania i utylizacji oraz przemysłowego usuwania CO₂ konieczne są nowe inwestycje. W badaniu przeprowadzonym przez Wspólne Centrum Badawcze (JRC) Komisji Europejskiej, w którym wykorzystano dane modelowe, stanowiące podstawę komunikatu w sprawie celu klimatycznego na 2040 r., oszacowano, że w 2030 r. łączna długość infrastruktury do transportu CO₂ przekroczy 7 tys. km, a jej wdrożenie może kosztować do 12,2 mld euro. Dziesięć lat później prognozowane wielkości wzrosną odpowiednio do 19 tys. km i 16 mld euro.

Przemysłowe zarządzanie emisjami CO₂ – możliwości finansowania nowych technologii

Zgodnie z informacjami ze strony Komisji Europejskiej szacuje się, że po 2030 r. wychwytywanie 360 do 790 mln t CO₂ będzie generować całkowitą wartość gospodarczą w wysokości 45-100 mld euro i pomoże stworzyć nawet 170 tys. zielonych miejsc pracy. Aby jednak pobudzić rozwój tego rynku, konieczne jest połączenie finansowania publicznego i prywatnego na szczeblu unijnym i krajowym.

Technologie zarządzania emisjami CO₂ są obecnie wspierane w ramach następujących programów i funduszy UE:

• Fundusz Innowacyjny: Fundusz ten jest głównym instrumentem finansowania procesów dążących do dekarbonizacji w przemyśle – dzięki niemu UE wspiera wprowadzanie na rynek pierwszych innowacji wielkoskalowych i zmniejsza koszty wdrażania projektów nowej generacji. Do tej pory w ramach tego funduszu udzielono wsparcia o wartości ponad 3,3 mld euro w formie dotacji, finansowanych z unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji. Otrzymało je 26 dużych i małych projektów CCS i CCU.
• Instrument Łącząc Europę (CEF): Jest to kluczowy unijny mechanizm wsparcia rozwoju transgranicznych projektów w zakresie infrastruktury energetycznej i transportowej. Do tej pory przyznano około 680 mln euro na projekty dotyczące CO₂ i będące przedmiotem wspólnego zainteresowania więcej niż jednego podmiotu.
• Program Horyzont Europa: W latach 2007-2023 Komisja zainwestowała ponad 540 mln euro w innowacyjne rozwiązania z zakresu wychwytywania, składowania i utylizacji dwutlenku węgla (CCUS) za pośrednictwem kolejnych badań naukowych i innowacji (7PR, Horyzont 2020 i Horyzont Europa).

Czy przemysłowe zarządzanie emisjami CO₂ pozwoli na osiągniecie neutralności klimatycznej?

Unia Europejska wprowadza szereg inicjatyw wspierających ograniczanie, wychwytywanie i składowanie CO₂. Przyjęta strategia na rzecz przemysłowego zarządzania emisjami z pewnością przyczyni się do redukcji emisji do 2040 r. o 90 proc. i osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. jednak UE będzie musiała znacznie zwiększyć wysiłki w tym sektorze. Obecnie 20 państw członkowskich uwzględniło rozwiązania w zakresie przemysłowego zarządzania emisjami CO₂ w krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu.